Dixon Chibanda, psychiater in Zimbabwe, verloor ooit een jonge patiënt omdat haar familie geen geld had om naar het ziekenhuis te reizen. Dat verlies werd een keerpunt. Hij besefte dat geestelijke gezondheidszorg niet alleen in klinieken thuishoort, maar juist in de gemeenschap. Zo ontstond het idee van de Friendship Benches: eenvoudige houten bankjes waar grootmoeders – wijze oudere vrouwen – mensen ontvangen die hun verhaal willen delen.
Wie plaatsneemt op zo’n bankje hoeft geen afspraak te maken en krijgt geen diagnose. De grootmoeder begint simpelweg met de vraag: “Wil je je verhaal met me delen?” Ze luistert aandachtig, zonder oordeel, en bouwt een band op. Dat eerste contact heet kuvhura pfungwa – het openen van de geest. Daarna volgt kusimudzira, het opbeuren, waarin samen een eerste plan wordt gemaakt. Tot slot komt kusimbisa, het versterken, waarbij concrete oplossingen worden gezocht en mensen vaak aansluiting vinden bij steungroepen. Daar kweken ze groenten, bakken brood of haken tassen van gerecycled plastic – activiteiten die niet alleen structuur geven, maar ook gemeenschap en doel.
De kracht van dit concept blijkt uit talloze verhalen. Een jonge moeder met suïcidale gedachten bleek vooral uitgeput door haar huilende baby. Toen een grootmoeder haar liet zien hoe ze het kind kon laten boeren, verdwenen de klachten. Een man met schizofrenie vond eindelijk steun in een groep en hoefde nauwelijks nog naar het ziekenhuis. Het laat zien dat wat vaak als psychiatrische stoornis wordt gezien, soms een sociale of praktische oorzaak heeft.
Chibanda zelf vond troost bij de grootmoeders toen hij zijn verdriet deelde over de verloren patiënt. Hun zang en gebed gaven hem het gevoel dat ook hij kon helen. Het veranderde zijn blik op psychiatrie: niet de diagnose of het label staat centraal, maar het verhaal van de mens.
Vandaag zijn er duizenden bankjes in Zimbabwe en pilots in landen als de VS, het VK en Zuid-Amerika. Onderzoek toont dat tachtig procent van de deelnemers na zes maanden nog steeds symptoomvrij is. De grootmoeders zelf ervaren ook minder klachten, omdat hun werk betekenis geeft. Voor Chibanda is de boodschap helder: in een wereld die steeds individualistischer wordt en waar eenzaamheid toeneemt, vormen de vriendschapsbankjes een tegengif. Ze herinneren ons eraan dat herstel vaak begint met iets heel eenvoudigs – iemand die luistert en laat voelen dat je er niet alleen voor staat.
Samenvatting van een artikel uit Psychologie Magazine // Hoopvol leven
